Ieder gebouw is een slim gebouw

Duurzaam vastgoed middels slimme gebouwen

Ieder gebouw is een slim gebouw: de onderbelichte, potentiële impact op de verduurzaming van Nederland

Technologie is niet meer weg te denken uit de samenleving en ondertussen ook niet meer uit de gebouwde omgeving. Het aantal slimme gebouwen wereldwijd stijgt naar verwachting tot 115 miljoen in 2026[1] en de voorspellingen laten zien dat de totale marktgrootte vervijfvoudigt in 8 jaar tijd[2]. De diffusie van slimme technologie vraagt om anticiperen van gebruikers, beheerders en eigenaren. Kansen doen zich voor om deze ontwikkeling aan te grijpen en grip te krijgen op maatschappelijke uitdagingen.

Open ecosysteem

Een slim gebouw fungeert als een open ecosysteem, waarbij verschillende systemen (i.e., gebouwbeheersysteem, installaties) en technologieën (IoT, AI) naadloos communiceren om bij te dragen aan vermindering van energieverbruik en kosten. Daarnaast in een verbetering van het welzijn, de gezondheid en de productiviteit van de mensen die erin werken of wonen. Doordat steeds meer doorsnee installaties ‘smart ready’ zijn, wordt het aansturen van gebouwen en communicatie met andere assets zoals naastgelegen gebouwen en het elektriciteitsnet, toegankelijker. Het grijpen naar ‘achter de meter’ optimalisatie en een scherpe afstemming van de energiebehoefte, ook met de omgeving, is in toenemende mate van belang om de gevolgen van netcongestie in te perken. Kortom, de tijd breekt aan waarin het niet meer enkel aan koplopers is om na te denken over de inzet van slimme gebouwtechnologie ten behoeve van het toekomstbestendig maken van de gebouwvoorraad.

De huidige stand van zaken

De collectieve doelstelling van de lidstaten van de Europese Unie is een energie neutrale gebouwde omgeving in 2050. Om deze ambitie te realiseren, speelt in Nederland de overheid een belangrijke rol. Met circa 90.000 ha. grond en 12 mln. m² vloeroppervlakte is het Rijksvastgoedbedrijf de grootste grondbezitter en vastgoedeigenaar in Nederland en is hiernaast ongeveer één op de drie kantoren in handen is van de rijksoverheid, gemeenten en provincies[3]. Om bouwers, opdrachtgevers en gebruikers aan te moedigen om duurzaam te bouwen, geeft de Rijksoverheid zelf het goede voorbeeld door alleen nog te kiezen voor duurzame kantoorgebouwen. Enkele vereisten waaraan de gebouwen moeten voldoen die de overheid huurt, koopt of laat bouwen zijn: minimaal energielabel C en in 2030 49% minder CO₂uitstoot t.o.v 1990[4]. Slimme gebouwtechnologieën zijn bij overheden vaak nog slechts mondjesmaat benut en om de potentie van slimme gebouwen in de verduurzaming van Nederland te realiseren is het belangrijk om verder te gaan dan enkel te voldoen aan wet- en regelgeving.

In dit artikel delen we dan ook graag een aantal use cases, ter inspiratie om deze potentie wel te realiseren.

De use cases voor duurzame slimme gebouwen

Slimme technologie speelt een cruciale rol in de energietransitie door het energieverbruik in de gebouwde omgeving te reguleren en optimaliseren. Dit resulteert in duurzaam vastgoedbeheer en een betere gebruikerservaring, waarin hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie en windenergie de verschuiving naar CO₂-neutraal versterkt. Door energie lokaal te verdelen en op te slaan kunnen Smart Energy Hubs een oplossing bieden voor netcongestie. Een voorbeeld van deze toepassing kan gevonden worden in het Living lab van Oost NL, waarin tien verschillende Smart Energy Hubs worden opgezet[5]. Dit initiatief vermindert de afhankelijkheid van traditionele energiebronnen en garandeert een betrouwbare energievoorziening – zelfs tijdens piekmomenten. Zo draagt het bij aan een veerkrachtigere en duurzamere energie-infrastructuur. Het laat tevens zien hoe toegankelijk het is voor organisaties om de waarde van slimme gebouwen te benutten door technologie juist in te zetten en in te spelen op mogelijkheden in de omgeving.

De drie voorwaarden voor slim duurzaam vastgoed

In principe kan iedere organisatie hiermee aan de slag. De inzet van slimme gebouwen om verduurzaming te realiseren begint bij een gedegen strategie waarin vastgoed, gebruikers en duurzaamheid worden samengebracht. Wanneer de strategie staat zien wij een gelaagdheid waarmee organisaties uitdagingen op dit vlak kunnen adresseren: (1) benut de aanwezige technologieën, (2) genereer inzichten op basis waarvan gestuurd kan worden en (3) zorg voor een organisatie die in staat is deze inzichten te benutten.

1. Duurzame gebouwtechnologie

Het kiezen van slimme gebouwtechnologie kan een uitdaging zijn, gezien innovatieve oplossingen in toenemende mate duurzame richten op duurzaamheid[6]. Hoewel er veel wordt besproken over de nieuwste toepassingen van technologische innovatie, is het belangrijk te kiezen voor technologie die past bij de volwassenheid van de organisatie en aansluit op de infrastructuur van het gebouw. Een groot deel van de installaties beschikbaar op de markt is al ‘smart-ready’ en kunnen worden aangestuurd. Vervolgens is het zaak om te kijken naar de kansen die zich voordoen in de omgeving. Bijvoorbeeld door te onderzoeken of er lokale energiebronnen aanwezig zijn, of andere gebouwen om energie mee uit te wisselen.

2. De waarde van data

Wanneer data in slimme gebouwen wordt gegenereerd gaat dit meestal over energiedata, gebruikersdata, verbruiksdata en ga zo maar door. Allerlei data die op zichzelf nog geen directe waarde bieden. TUE heeft een model ontwikkeld dat aantoont hoe rauwe data verrijkt dient te worden om het om te zetten in bruikbare informatie op basis waarvan de kennis wordt opgedaan om het gebouw te verbeteren[7]. Een belangrijke randvoorwaarde voor het benutten van de voordelen van slimme gebouwtechnologie is het kunnen vertalen van onbeperkte input naar doelmatige output. Ter illustratie: energiedata, gegenereerd door een slimme gebouwinstallaties, kan gecombineerd worden met door het gebouwbeheersysteem gegenereerde gebruikscijfers, om zo verwarming en ventilatie te optimaliseren. Zo heeft Capgemini’s Energy Command Center middels IoT en AI-oplossingen reeds tot 30% reductie in energiegebruik van gebouwen laten zien, maar kan ook bespaard worden op onder andere watergebruik, afval en onderhoudskosten. Wanneer een organisatie de potentiële reductie inzichtelijk maakt kan er gestuurd worden om verbetering te realiseren.

3. Organisatorische bekwaamheid

Hoewel de meeste organisaties in staat zijn om hun gebouwen te voorzien van technologische apparatuur om data te genereren, is het gebruiken van deze data een ander verhaal. Capaciteiten in data, IT en security om rauwe data te vertalen naar kennis vereist een volwassen data gedreven organisatie. Vervolgens is aanvullende kennis nodig om opgedane inzichten te gebruiken om te sturen op energie efficiëntie, CO2-reductie, of circulariteit. Dit vraagt om de juiste expertise, verbondenheid tussen disciplines in de organisatie en organisatorische wendbaarheid om te kunnen inspelen op ontwikkelingen[8]. De vraag is of organisaties dit in-house willen aantrekken, of gebruik willen maken van derden die hier diensten of een servicemodel in aanbieden.

Begin vandaag met de eerste stap

De opkomst van slimme gebouwen biedt een veelbelovende kans om te voldoen aan onze klimaatdoelen. Een gefundeerde strategie is de basis waarop keuzes gemaakt kunnen worden om hier effectief gebruik van te kunnen gaan maken. Als overheid en organisatie in de vastgoedsector is het essentieel om niet alleen te investeren in de nodige aanpassingen aan gebouwen en implementatie van slimme technologie, maar ook het beschikken van de capaciteiten om er gebruik van te maken. Door nu in te zetten op het toepassen van slimme gebouwtechnologie en te streven naar duurzaam vastgoedbeheer, kunnen we de nodige opschaling accelereren en slim vastgoed mainstream maken. Als gebouweigenaar, beheerder, of gebruiker binnen een (overheids)organisatie kan je van start gaan door te inventariseren welke infrastructuur je tot je beschikking hebt, welke doelen je na zou willen streven en welke in-house expertise je in kan zetten.

[1] https://www.juniperresearch.com/press/smart-building-deployments-to-exceed-115mn/

[2] https://www.fortunebusinessinsights.com/industry-reports/smart-building-market-101198

[3] https://www.rijksvastgoedbedrijf.nl/actueel/nieuws/2018/06/29/kabinet-stemt-in-met-regionaal-ontwikkelprogramma-voor-het-rijksvastgoed

[4] https://www.rvo.nl/onderwerpen/verduurzaming-utiliteitsbouw/maatschappelijk-vastgoed/gemeentelijk

[5]https://www.driestedenbusiness.nl/magazine/artikel/1700/36532/smart+energy+hubs:+kans+eacute;n+uitdaging+voor+oost-nederland# + https://oostnl.nl/nl/smartenergyhubs

[6] Paper Systematic Review Analysis on Smart Building: Challenges and Opportunities

[7] Chamari, L., Pauwels, P., Petrova, E., Dubbeldam, J. W., de Jong, N., & Gunderi, K. M. (2023). Reference Architecture for Smart Buildings. Brains4Buildings.

[8] Smart Buildings and the Management Paradigm Shift by Steve Griffith and J. Mark Munoz