Duurzaamheidstransformatie

Hoe kunnen (publieke) organisaties hun duurzaamheidsambities behalen? Organisatorische- en leiderschapsaspecten spelen een fundamentele rol

Het onderbelichte element in een duurzaamheidsreis

Het onderwerp duurzaamheid prijkt in 2024 op de agenda van elke organisatie. Gedreven door zowel intrinsieke- (o.a. doelen, purpose) als extrinsieke (o.a. wet- en regelgeving, energie afhankelijkheid, grondstoffenschaarste) motivaties, realiseren organisaties dat duurzaamheid van belang is. Duurzaamheid wordt serieuzer genomen, wat ertoe leidt dat vele organisaties stevige duurzaamheidsambities hebben neergezet. En met tijd als ons meest schaarse goed, o.a. vanwege steeds snellere klimaatverandering (zoals ook beschreven in ons artikel “participatie als middel voor versnellen in de energietransitie”), zijn deze toezeggingen goed nieuws.

Ambities alleen zijn niet genoeg. Wat vaak ontbreekt is de vertaling naar de concrete acties die ervoor zorgen dat deze ambities ook daadwerkelijk gerealiseerd worden. Om op de lange termijn maatschappelijke en/of economische waarde te blijven creëren, moeten organisaties een integraal duurzaamheidsperspectief integreren in hun visie, strategie, bedrijfsvoering én waardeketen. Om van de ‘as-is’ naar de ‘to-be’ te gaan moeten organisaties een strategische herevaluatie, of transformatie doormaken.

Als gevolg van het grote potentieel aan toekomstige (maatschappelijke) waardecreatie, zien we in ons werk als adviseurs een flink aantal organisaties die bereid zijn dergelijke transformaties te ondergaan. Dat gezegd hebbende, zien we ook vaak dat er binnen duurzaamheidstransformaties of -programma’s die al in gang zijn gezet, een sterke neiging bestaat om bijna volledig te concentreren op het implementeren van (innovatieve en digitale) technologieën. Echter, om (duurzaamheids)transformaties succesvol te laten zijn, zijn de organisatorische- en leiderschapsveranderingsaspecten net zo cruciaal als de technische aspecten. En helaas worden deze organisatorische- en leiderschapsaspecten vaak over het hoofd gezien.

Uiteraard is de technische kant belangrijk. Het analyseren van de huidige milieu-impact, bijvoorbeeld gevolgd door het identificeren van energiebesparingsmaatregelen, digitaliseren van processen of het opwekken van elektriciteit, zijn allemaal van onmiskenbaar belang. Wat we met deze eerdere uitspraak bedoelen is dat we vaak zien dat organisaties de veronderstelling maken dat ze, door het implementeren van digitale/technische oplossingen, altijd met succes hun duurzame ambities behalen.

Wij zien in de praktijk dat deze veronderstelling niet juist is.

De organisatorische en leiderschapskant zijn van fundamenteel belang bij het bewerkstelligen van betekenisvolle verandering. Het ondergeschikt maken van de organisatorische dimensie aan de techniek kan namelijk zelfs de meest waardevolle duurzaamheidsmaatregelen en -initiatieven ondermijnen (als ook duidelijk naar voren kwam binnen onderzoek van het Capgemini Research Institute).

De organisatie als fundament:

Kortom, de ‘organisatie’ is de fundamentele pijler die niet mag worden onderschat. Wij geloven dat deze kan worden ingezet om met succes de duurzaamheidstransformaties mogelijk te maken die zoveel organisaties nu willen doorvoeren.

Om dit succesvol te doen, is een samenhangende aanpak nodig waar de volgende vijf bouwstenen in voorkomen:

• Allereerst, het bepalen van een concrete duurzaamheidsvisie -en strategie: een duidelijke ‘northstar’ en een organisatiebrede, gedragen strategie, die gekoppeld is aan de al bestaande strategie van de organisatie.
• Het verankeren van deze visie en strategie op duurzaamheid in je bedrijfsvoering- en governance model. Zo hielpen we een (semi-publieke) organisatie die zich realiseerde dat, hoewel zij een breed gedragen duurzaamheidsstrategie had opgesteld, tastbare resultaten uitbleven. Na interne analyses heeft men in een intensief traject het bedrijfsmodel meer op duurzaamheid ingericht, onder meer door de bestuursstructuren en het prestatiemanagement te veranderen. Hierdoor kon de organisatie veel meer waarde halen uit haar oorspronkelijke duurzaamheidsvisie en -strategie.
• Het opzetten en verankeren van de benodigde processen en metrics (KPI’s). We zijn de situatie tegengekomen bij een grote sporttextielmultinational, die de algemene resultaten van zijn duurzaamheidsprogramma kon verbeteren, mede door:
  i). het structureel inpassen van duurzaamheidsaspecten in relevante bedrijfsprocessen, ii). het opstellen en monitoren van duurzaamheids-KPI’s en iii). door het consistent opvolgen van de aan i) en ii) gerelateerde acties.
• Het opbouwen van kennis en vaardigheden op het gebied van duurzaamheid. Binnen onze eigen organisatie (Capgemini Invent) werd de uitdaging om voldoende duurzaamheidskennis en -vaardigheden onder medewerkers te garanderen, onderkend.  Om medewerkers optimaal uit te rusten met de juiste competenties ontwikkelde de organisatie een zogenaamd UPgreen-certificaat en creëerde verplichte kennismodules in haar eigen Sustainability Academy.
• En ten slotte, het creëren van op duurzaamheidgericht leiderschap en een duurzaamheidscultuur om eigenaarschap van dit onderwerp in alle lagen van de organisatie te borgen. Er moet een duurzaamheidscultuur worden gecreëerd beginnend bij de top: leiders zullen een serieus en duidelijk signaal moeten afgeven met betrekking tot duurzaamheid. Bestuursleden moeten tijd investeren in het formuleren van de juiste boodschap, en dag-in, dag-uit duurzame praktijken bevorderen.

Uiteindelijk is een transformatie namelijk meer dan alleen technische maatregelen: het succesvol implementeren van concrete actie begint bij het verankeren van duurzaamheid in het organisatie-DNA

Duurzaamheid borgen in het gehele bedrijf

In een tijd waarin organisaties steeds meer onder druk staan ​​om zichzelf opnieuw uit te vinden, zijn dit vijf cruciale bouwstenen. Uiteindelijk is een transformatie namelijk meer dan alleen technische maatregelen: het succesvol implementeren van concrete actie begint bij het verankeren van duurzaamheid in het organisatie-DNA. Door deze organisatorische basis te leggen, kan een organisatie met succes haar duurzaamheidsreis afleggen en haar ambities behalen. Duurzaamheid moet iets zijn van het hele bedrijf, en niet alleen van een specifieke afdeling of van een tijdelijk programma. Door een gestructureerde aanpak te hanteren en prioriteit te geven aan duurzaamheid op elk niveau, ontstaat een duurzaamheidscultuur die nieuwe kansen brengt.

In onze ogen is het dan ook tijd om de toekomst te omarmen: niet als een uitdaging waar we bang voor zijn, maar als een reis vol kansen die we samen kunnen benutten.